จะรู้ได้ยังไงว่าตัวเองกำลัง “มองโลกในแง่ดี” หรือกำลัง “โลกสวย”?

หนึ่งในคำถามที่คนมักจะถามกันบ่อย ๆ ก็คือ “แบบนี้มันเป็นการมองโลกในแง่ดีหรือว่าโลกสวยกันแน่?” ซึ่งคนส่วนมากมักจะไปโฟกัสกันที่รูปแบบของประโยคมากกว่าที่จะโฟกัสที่ความรู้สึกระหว่างพูดประโยคนั้น ทำให้เกิดความสับสนระหว่างสองคำนี้ โดยเฉพาะหากคนที่มีข้อสงสัยใช้ความรู้สึกของตนเองเป็นหลักในการวัดว่าแบบไหนมองโลกในแง่ดีและแบบไหนโลกสวย ก็จะมีโอกาสสูงมากในการแยกแยะคลาดเคลื่อนไปจากความจริง

ก่อนที่จะชวนคุณวิเคราะห์ความแตกต่างระหว่างการมองโลกในแง่ดีกับการโลกสวยหลอกตัวเอง อยากชวนให้ทำความรู้จักกับการมองโลกในแง่ดีก่อน ดังนี้

• การมองโลกในแง่ดี (Optimism) คือ การที่บุคคลสามารถมองเห็นลักษณะหรือเหตุการณ์ต่าง ๆ ในแง่ดี

• Martin Seligman คือผู้ที่ได้ชื่อว่าเป็นบิดาของจิตวิทยาเชิงบวก และได้กล่าวถึงการมองโลกในแง่ดีว่าเป็น “กระบวนการทางปัญญา” เกี่ยวกับความคาดหวังที่เป็นไปในทางบวก และมองว่าเหตุการณ์ที่เลวร้ายต่าง ๆ นั้นเป็นเพียงสิ่งชั่วคราวและมันไม่ได้เกิดขึ้นเสมอไป

• การมองโลกในแง่ดี เป็นองค์ประกอบหนึ่งของต้นทุนจิตวิทยาเชิงบวก ซึ่งประกอบไปด้วย ความหวัง (Hope) การเชื่อมั่นในความสามารถของตนเอง (Efficacy) ความอึดฮึดสู้ (Resilience) และการมองโลกในแง่ดี (Optimism) โดยเรียกย่อ ๆ ว่า H-E-R-O

• การมองโลกในแง่ดีจะช่วยลดการจดจ่ออยู่กับความคิดในแง่ลบของตนเอง

ส่วนคำว่า “โลกสวย” นั้นมีความแตกต่างไปจากการมองโลกในแง่ดี โดยผู้เขียนขอตีความคำว่าโลกสวยในที่นี้ว่ามันน่าจะตรงกับคำว่า “การมองบวกแบบเป็นพิษ (Toxic Positivity)” มากที่สุด ซึ่งมันมีลักษณะดังนี้

• ปฏิเสธอารมณ์ทางลบ ไม่ยอมรับว่าตัวเองกำลังมีอารมณ์ทางลบเกิดขึ้น

• ไม่เคารพประสบการณ์ทางอารมณ์ของคนอื่น ไม่เชื่อว่าสิ่งที่คนอื่นรู้สึกแตกต่างจากตนจะเป็นความจริง

• ไม่สามารถรับรู้ถึงอารมณ์ที่แท้จริงตามธรรมชาติของตนเองได้

• รู้สึกผิดเวลามีความรู้สึกที่เป็นทางลบ

• ตำหนิคนอื่นที่แสดงอารมณ์ความรู้สึกทางลบออกมา (Emotional Shaming)

ดังที่กล่าวไปแล้วว่าเราไม่สามารถใช้รูปแบบของประโยคเป็นตัวจำแนกได้ว่าประโยคแบบไหนมาจากการมองโลกในแง่ดีและประโยคไหนสะท้อนความเป็นคนโลกสวยหลอกตัวเอง เพราะรูปแบบของประโยคมีความเกี่ยวข้องกับภาษาและภาษานั้นตีความได้หลายแบบขึ้นอยู่กับว่าใครตีความรวมไปถึงบริบทของคนที่พูด ยกตัวอย่างเช่น

“ดีแล้วแหละที่เลิกกับผู้ชายคนนี้ไปได้ ต่อจากนี้จะได้เริ่มต้นใช้ชีวิตในแบบที่ควรจะเป็นสักที”

หากผู้พูดมีความรู้สึกไปในทางโล่งใจ และบริบทของผู้พูดคือแฟนเก่าเป็นคนที่มีพฤติกรรมรบกวนจริง ๆ เช่น เจ้าชู้ ติดการพนัน ก้าวร้าว ขี้หึงแบบไม่มีเหตุผล หรือรับรู้ได้ตั้งแต่ก่อนเลิกกันแล้วว่าความสัมพันธ์เป็นแบบ Toxic Relationship ประโยคนี้ก็จะเป็นการมองโลกในแง่ดี

แต่หากผู้พูดมีความรู้สึกเจ็บปวดหรือหดหู่ และบริบทของผู้พูดคือแฟนเก่านั้นเป็นคนที่ไม่ได้มีพฤติกรรมแย่อะไรเพียงแต่บุคลิกอาจจะแตกต่างกันมากจนทำให้ไปต่อไม่ได้ หากค้นลึกเข้าไปข้างในจิตใจของผู้พูดแล้วก็คือไม่อยากจะเลิกกับแฟนเก่าเลย ประโยคนี้ก็จะเป็นการมองแบบโลกสวยหลอกตัวเอง

ความแตกต่างอีกอย่างของสองคำนี้ก็คือ ผลกระทบและพฤติกรรมที่เกิดจากวิธีการคิดของตนเองที่มีต่อคนรอบข้าง คนที่มองโลกในแง่ดีมักไม่มีพฤติกรรมรบกวนคนอื่น แต่คนที่มองแบบโลกสวยหลอกตัวเองนั้นมักจะตรงข้าม เนื่องจากวิธีการมองโลกนั้นส่งผลต่ออารมณ์ คนที่มองโลกในแง่ดีมักมุ่งจัดการกับความเครียดแบบมุ่งจัดการปัญหา (Active Coping) ทำให้คนที่มองโลกในแง่ดีมักมีความเครียดน้อยกว่า ส่วนคนที่มองแบบโลกสวยหลอกตัวเองมักจัดการกับความเครียดแบบหลีกหนีปัญหา (Avoidance Coping) ทำให้เกิดความเครียดสะสมโดยไม่รู้ตัวเพราะไม่ได้ไปจัดการกับปัญหาที่เกิดขึ้น

ยกตัวอย่างสถานการณ์ที่ถูกเพื่อนร่วมงานนินทาในที่ทำงาน

คนที่มองโลกในแง่ดี จะมองว่าในคำนินทานั้นอาจจะมีความจริงปนอยู่ก็ได้ จึงกลับไปสำรวจทบทวนตนเอง หากพบว่าตนเองมีสิ่งที่ต้องปรับปรุงพ